12 günlük müharibə nəticəsində İsrail və ABŞ İranın hərbi imkanlarına sarsıdıcı zərbə vurublar.
Lent.az-ın məlumatına görə, "The Washington Post" qəzeti İsrailin İrana qarşı "On iki günlük müharibə" adlandırdığı əməliyyatın yeni təfərrüatlarını üzə çıxaran hərtərəfli araşdırma dərc edib. Hazırkı və keçmiş İsrail, Amerika, İran və ərəb rəsmiləri ilə müsahibələrə əsaslanan məqalədə pərdəarxası qərarlar, gizli diplomatik manevrlər və hücumun özünün gedişatı haqqında ilk ətraflı məlumat verilir.
Araşdırmaya görə, nüvə sazişi üzrə ictimai danışıqlarla paralel olaraq, İsrail tarixinin ən mürəkkəb və məxfi əməliyyatlarından biri üçün hazırlıqları yekunlaşdırırıb. İranda onlarla agent yerləşdirilib, İsrail pilotları tam döyüş hazırlığı vəziyyətində olub və hədəflər təkcə hərbi obyektlər arasında deyil, həm də əsas nüvə agentləri arasında müəyyən edilib.
ABŞ və İsrail kəşfiyyat orqanları ali dini lider Əli Xameneinin dini qadağasına baxmayaraq, İranın nüvə silahı əldə etmək cəhdlərini dayandırmadığı ilə razılaşdıblar. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin məlumatına görə, İran alimləri bu fətvanın ləğvi halında nüvə qurğusunun tikintisini sürətləndirməyin yollarını araşdırırıblar. ABŞ kəşfiyyatı inanıb ki, zənginləşdirilmiş uran ehtiyatları ilə İran təxminən altı ay ərzində xam nüvə bombası yarada bilər.
Donald Tramp 2018-ci ildə nüvə sazişindən çıxdıqdan sonra İran zənginləşdirilmiş uran istehsalını kəskin şəkildə artırıb. Nə Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi, nə də Mossad artıq bombanın istehsal olunduğuna inanmayıb, lakin İsrail qəfil və gizli bir qərardan qorxub. Əməliyyat ərəfəsində MAQATE rəsmi olaraq 20 ildən sonra ilk dəfə İranın yayılmaması öhdəliklərini pozduğunu elan edib.
Aradırmaya görə, Trampın ikinci müddətinin əvvəlində baş nazir Benyamin Netanyahu ona İrana hücum üçün bir neçə ssenari təqdim edib. Bunlar müstəqil İsrail əməliyyatlarından tutmuş tammiqyaslı birgə əməliyyatlara qədərdir. Vaşinqton açıq şəkildə diplomatiyaya güvənib, lakin eyni zamanda intensiv gizli planlaşdırma aparılıb. Mənbələrin iddia etdiyi kimi, İsrail və ABŞ arasında fikir ayrılıqları ilə bağlı media xəbərləri dezinformasiya kampaniyasının bir hissəsi olub.
İsrail hücumları başladıqdan sonra belə, Tramp administrasiyası diplomatik həll yolu üçün son cəhdini edib və Qətər vasitəsilə İrana gizli təklif göndərib. O, bütün sanksiyaların qaldırılması müqabilində proksi qruplara dəstəyi dayandırmağı və əsas uran zənginləşdirmə müəssisələrini sökməyi tələb edib. Tehran təklifi rədd edib və bundan sonra Tramp ABŞ-ın hərbi kampaniyada iştirakına razılıq verib.
Əməliyyatda xüsusilə "insan biliklərinin anbarı" adlanan yerə diqqət yetirilib. İsrail kəşfiyyatı nüvə proqramını həqiqətən yavaşlatmaq üçün əsas alimlərin məhv edilməsinin vacibliyinə inanıb. Müharibənin ilk saatlarında İsrail Hərbi hava qüvvələri aparıcı mütəxəssisləri məhv etmək əməliyyatının bir hissəsi olaraq Tehrandakı binalara hədəfli zərbələr endirib. Nəşrin məlumatına görə, ümumilikdə 11 yüksək vəzifəli İran nüvə alimi öldürülüb.
Eyni zamanda, İran daxilindəki agentlər və hava qüvvələri Natanz, Fordo və İsfahanda ballistik raket buraxıcılarının, hava hücumundan müdafiə sistemlərinin və nüvə infrastrukturunun əsas elementlərinin əhəmiyyətli bir hissəsini məhv ediblər. Daha sonra Amerika bombardmançı təyyarələri və qanadlı raketləri hücumlara qoşulub.
Araşdırma həmçinin mülki şəxslər arasında xeyli itkiyə də işarə edir. "Washington Post" və "Bellingcat" yaşayış binalarına endirilən zərbələr nəticəsində uşaqlar da daxil olmaqla onlarla mülki şəxsin ölümünü təsdiqləyiblər. İran hakimiyyəti iddia edir ki, müharibə zamanı 276 mülki şəxs də daxil olmaqla 1000-dən çox insan həlak olub.
Əməliyyatın miqyasına baxmayaraq, İsrail, ABŞ və MAQATE İranın nüvə proqramının tamamilə məhv edilmədiyini etiraf edirlər. Zərər ciddi qiymətləndirilir və proqramı illərlə geri sala bilər. Bununla belə, zənginləşdirilmiş uran ehtiyatları qalır və MAQATE müfəttişlərinin əsas obyektlərə girişi hələ də qadağandır.
Ekspertlər qeyd edirlər ki, hücum Yaxın Şərqdə strateji tarazlığı dəyişdirib, İranın cavab tədbirləri təhdidini artırıb və yaxın gələcəkdə diplomatik nüvə razılaşmasına qayıtmaq ehtimalını faktiki olaraq aradan qaldırıb. Lakin Tehran vurğulayır ki, onun bilik və texnologiyası hərbi yolla məhv edilə bilməz və nüvə proqramı davam edəcək.
İsrailin İrana hücumu yeni təfərrüatlar