Bu gün kompüterlər həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. İnsanlar onlardan həm iş, həm də istirahət üçün istifadə edirlər. Bununla belə, kompüterlərdən istifadə təhlükəsizlik baxımından da narahatlıq yaradır. 2023-cü ildə demək olar ki, hər gün yeni zərərli proqram növləri aşkar edilir və 1 milyarddan çox zərərli proqram artıq mövcud olduğu bilinir. Təkcə 2022-ci ilin birinci yarısında 236 milyondan çox fidyə hücumu olub.
Lent.az kompüterinizin zərərli proqramlara yoluxduğunu göstərən bəzi əlamətləri təqdim edir:
Yavaş performans
İnfeksiya və ya virus növündən asılı olaraq, zərərli proqram təminatının özünü göstərmə üsullarından biri kompüterinizi yavaşlatmaqdır. Bununla belə, kompüterin yavaş işə düşməsi və ya bağlanması, proqramların dondurulması və ya açıqlanmayan proqram qəzaları demək olar ki, həmişə nəyinsə səhv olduğunu göstərən əlamətlər olsa da, bunun bir çox başqa səbəbləri ola biləcəyini bilmək vacibdir.
Beləliklə, problemin zərərli proqram olduğunu düşünməzdən əvvəl, sabit diskinizi defraqmentasiya etmək, lazımsız proqramları silmək və “Windows”u yenidən başlatmaq kimi problemi təcrid etmək üçün bəzi addımlar ata bilərsiniz. “Mac”da zəif performansın mümkün səbəbləri arasında həddindən çox enerji tələb edən proqramların işlədilməsi, daxili yaddaşın tükənməsi və ya macOS-u yeniləməyə ehtiyac var.
Bütün bu addımlardan sonra kompüteriniz mütləq normal işləməyə başlayacaq. Ancaq bir müddət sonra onun yenidən yavaş işləməyə başladığını görsəniz, o zaman zərərli proqramla yoluxub deməkdir.
Qeyri-adi onlayn fəaliyyət
Zərərli proqram yaradıcıları hər il daha mürəkkəb təhlükə aşkarlama proseslərini işə salmaqla aşkarlanmadan yayına bilən proqram təminatı yaratmaq üçün daha yaxşı yollar tapırlar.
Proofpoint kibertəhlükəsizlik şirkətinin məlumatına görə, cihazınızın zərərli proqramdan təsirləndiyini göstərən bəzi qeyri-adi şəbəkə fəaliyyətləri var. Məsələn, hakerlər bəzən aşkarlanmaqdan yayınaraq, pik saatlarda nəzarət etdikləri serverlərə məlumat toplamaq və göndərmək üçün proqram təminatı işlədə bilərlər.
Şəbəkə trafikindən istifadənizi yoxlamaq üçün siz trafiki tutmaq və təhlil etmək üçün “Wireshark” və “Argus” kimi pulsuz şəbəkə monitorinq alətlərini quraşdıra bilərsiniz. Alternativ olaraq, internet problemlərini diaqnoz etmək üçün Wi-Fi analiz alətlərindən istifadə edə bilərsiniz. Çünki bəzi hallarda səhv konfiqurasiya edilmiş marşrutlaşdırıcı kimi yavaş internetin ümumi səbəbləri ola bilər.
Gözlənilməz pop-up mesajları və reklamlar
Zərərli proqram tez-tez uzantılara daxil edilir. Təkcə 2020-ci ildə demək olar ki, 3 milyon kompüter üçüncü tərəf brauzer genişləndirmələri ilə yoluxub. Avast tədqiqatçılarının fikrincə, ən populyar platformalar (Facebook, Instagram və Vimeo) üçün yaradılmış ən azı 28 genişlənmədə zərərli proqram aşkar edilib.
Bəzi hallarda, kibercinayətkarlar insanları aldatmaq üçün onların linklərinə klikləmək üçün qanuni təhlükəsizlik proqramları kimi çıxış edirlər. 2023-cü ildə hakerlər istifadəçilərə onların cihazının "virusa yoluxduğu" və ya "virusdan qorunma müddətinin bitdiyi" barədə məlumat verən pop-up reklamlar yaradıb. Həqiqi təhlükəsizlik şirkətlərinin brendinqindən istifadə edən hakerlər istifadəçiləri aldadıb öz cihazlarına klonlaşdırılmış proqram quraşdırıblar.
Sistem parametrlərində dəyişikliklər
Hakerlər tez-tez kompüterə daxil olmaq üçün zərərli proqramlardan istifadə edir və digər şeylərlə yanaşı, müdaxilənin aşkarlanmasını söndürmək, uzaqdan girişə icazə vermək və ya bərpanın qarşısını almaq üçün məlumatların “yedeklənməsini” dayandırmaq üçün parametrləri dəyişdirirlər.
Artan CPU yükü
Bəzi hallarda mərkəzi prosessorun (CPU) həddindən artıq yüksək istifadəsi kompüterinizin zərərli proqramla yoluxduğunu göstərə bilər. Heç bir proqram işlətmədiyiniz və ya veb səhifələri yükləmədiyiniz zaman, normal CPU istifadəsi 1% ilə 5% arasında olmalıdır. Bununla belə, müxtəlif növ zərərli proqramlar sizin razılığınız olmadan istifadə olunmamış CPU-nu müxtəlif üsullarla istifadə edə bilər.