Arizona Universitetinin araşdırması içməli suda olan “əbədi kimyəvi maddələr”lə doğuş zamanı yaranan fəsadlar arasında birbaşa əlaqə aşkar edib.
Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, alimlər içməli su ilə yeni doğulan körpələrdə sağlamlıq problemləri riskinin artması arasında ciddi əlaqə müəyyən ediblər. Mütəxəssislər bunun səbəbini “əbədi kimyəvi maddələr” kimi tanınan PFAS birləşmələri ilə əlaqələndirirlər.
Araşdırmanın detalları
Arizona Universiteti tərəfindən aparılan tədqiqatda PFAS-la çirklənmiş ərazilərdən aşağı axın istiqamətində yerləşən quyu sularının təsiri öyrənilib. Alimlər müəyyən ediblər ki, belə sulardan istifadə edən hamilə qadınlarda körpənin az çəki ilə doğulması, vaxtından əvvəl doğuş və körpə ölümü riski əhəmiyyətli dərəcədə artır.
PFAS (perfloralkil və polifloralkil maddələr) ətraf mühitdə uzun müddət qalması və insan orqanizmində yığılması ilə tanınır. Bu maddələr çox aşağı konsentrasiyalarda belə sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilir. İndiyə qədər “əbədi kimyəvi maddələr”in reproduktiv sağlamlığa təsiri ilə bağlı məlumatların böyük hissəsi heyvanlar üzərində aparılan laboratoriya təcrübələrinə və insan qan analizləri ilə aparılan müşahidələrə əsaslanırdı ki, bu da müəyyən məhdudiyyətlər yaradırdı.
Yeni tədqiqatda Arizona Universitetinin iqtisadiyyat professoru Derek Lemoyn və onun həmkarları təbii şəraitdə, təsadüfi seçmə prinsiplərinə yaxın bir yanaşmadan istifadə ediblər. Onlar 2010–2019-cu illər ərzində Nyu-Hempşir ştatında qeydə alınmış 1 539 doğuşu analiz edərək quyu sularının yerləşmə mövqeyi ilə doğum göstəricilərini müqayisə ediblər.
Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, PFAS maddələri yeraltı sular vasitəsilə yayılır. Çirklənmiş ərazilərdən aşağı axın istiqamətində yerləşən quyulardan su istifadə edən qadınlar kimyəvi maddələrin təsirinə məruz qalıb, yuxarı axında yerləşən quyulardan istifadə edənlər isə nisbətən qorunmuş vəziyyətdə olub.
Təhlil göstərib ki, aşağı axın bölgəsindəki quyularda PFAS səviyyəsi həqiqətən daha yüksəkdir. Professor Lemoynun sözlərinə görə, bu qadınlar arasında az çəki ilə körpə dünyaya gətirmə ehtimalı 43 faiz daha yüksək olub, vaxtından əvvəl doğuş halları 20 faiz artıb, körpə ölümü riski isə demək olar ki, iki dəfə yüksəlib.
Tədqiqatçıların fikrincə, əldə olunan nəticələr “əbədi kimyəvi maddələr”in yeni doğulan körpələrin sağlamlığı üçün ciddi təhlükə yaratdığını açıq şəkildə göstərir.
su sağlıq